Mười phút có… một triệu đô la

Đó là Gương mặt Việt Nam trẻ tiêu biểu năm 2014 - TS Nguyễn Bá Hải (sinh năm 1983), giám đốc trung tâm dạy học số, cha đẻ kính “Mắt thần” đầu tiên cho người khiếm thị.

Thuyết phục Thủ tướng đầu tư một triệu đô la

Tôi có hai lần gặp tiến sĩ trẻ tràn đầy nhiệt huyết này. Đó là dịp anh cùng Hội LHTN Việt Nam trao kính “Mắt thần” miễn phí cho người khiếm thị vào tháng 7/2013 và những ngày Hải tham gia sự kiện, nhận giải thưởng Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu 2014.

Lần nào Hải cũng truyền lửa đam mê khoa học và tinh thần cống hiến không ngừng cho những người xung quanh. Ít ai ngờ, chỉ trong chưa đầy 10 phút thuyết trình về các dự án sáng tạo của mình, Hải đã thuyết phục được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng quyết định đầu tư kinh phí một triệu đô la để thực hiện dự án sản xuất kính “Mắt thần” dành cho người khiếm thị.

TS Nguyễn Bá Hải thuyết phục Thủ tướng đầu tư một triệu đô cho dự án kính “Mắt thần” tại cuộc gặp giữa Thủ tướng và các nhà khoa học trẻ.

Những thông tin của TS Hải thu hút được sự quan tâm của Thủ tướng Chính phủ. Thủ tướng hỏi cặn kẽ từ tác dụng của kính dẫn đường đối với người khiếm thị đến giá thành và nhu cầu thực tế của sản phẩm.

Hải cho biết, anh sẵn sàng tặng sáng chế này cho xã hội, cho Nhà nước. Trên thực tế, trong những năm qua Hải đã sản xuất hàng ngàn sản phẩm với mục đích phi lợi nhuận từ kinh phí của bản thân và các nhà tài trợ, hảo tâm để cùng Trung ương Đoàn tặng cho người khiếm thị nghèo ở những địa bàn khó khăn.

Sau khi nghe TS Hải báo cáo từ sáng chế ban đầu cách đây hơn 4 năm, sản phẩm đầu tiên nặng tới 20 kg và có giá thành hơn 20 triệu đồng, nay đã qua 9 lần nghiên cứu cải tiến để hoàn thiện thành sản phẩm gọn nhẹ với giá 2 triệu đồng/chiếc, sản xuất hàng nghìn chiếc tặng cho người sử dụng và có phản hồi tốt.

Thủ tướng Chính phủ đã quyết định cần hỗ trợ để nhóm nghiên cứu mở rộng dự án có ý nghĩa xã hội này. Ước tính hiện nước ta có khoảng 300.000 người hỏng mắt hoàn toàn và khoảng 1,2 triệu người khiếm thị ở các mức độ khác nhau cần sử dụng sản phẩm này. Thủ tướng đề nghị anh Hải mở rộng quy mô sản xuất.

Anh Hải cho biết, khi từ Hàn Quốc trở về, anh tới những vùng khó khăn, thấy người mù rất vất vả trong cuộc sống, sinh hoạt thường ngày. Suy nghĩ đó thôi thúc anh nghiên cứu, sáng tạo ra “Mắt thần”.

Hơn 1.000 kính “Mắt thần” phiên bản 2 được tặng miễn phí cho người khiếm thị Việt Nam và nhiều người mù ở các nước Mỹ, Đức đặt mua. Phiên bản kính “Mắt thần 3” đang được TS Hải cải tiến để người khiếm thị có thể nhìn được màu sắc, hình ảnh và sẽ được công bố vào cuối năm 2015.

Dấn thân hoặc chết!

Ông Markku Rissanen - giảng viên ĐH Sư phạm Jamk (Phần Lan) - trầm trồ: “Anh ấy thực sự rất nổi bật và giỏi. Một tấm lòng thiện lương hướng đến cộng đồng”.

Để có được thành công ngày hôm nay, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu 2014 từng có tuổi thơ nghèo khó. Anh đặt ra con đường “dấn thân hoặc chết” để tạo động lực cho mình tìm con đường nâng tầm khoa học công nghệ nước nhà.

Hải cho biết, hồi nhỏ rất tò mò trước các quốc gia phát triển giầu có và đặt câu hỏi: “Tại sao Việt Nam mình cứ nghèo khổ hoài và công nghệ lạc hậu mãi vậy? Công nghệ Việt Nam không có nét riêng?”. Khát khao du học “cháy” hàng ngày trong cậu học trò nghèo xứ Thanh.

Năm 2001, cậu học trò nghèo của huyện Đông Sơn, Thanh Hóa thi đỗ ngành cơ khí động lực học của ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM. Trong suốt thời gian theo học, Hải phải nỗ lực gấp nhiều lần để tự trang trải việc ăn học. Hải làm đủ nghề, từ nhân viên photocopy, đánh máy tính đến bán mắt kính, đồng hồ, tất cả khoảng 20 nghề khác nhau.

Hải làm việc nhiều không chỉ để kiếm sống mà còn để có tiền theo đuổi đam mê “chơi” Robocon (Cuộc thi cổ vũ phong trào sáng tạo trong sinh viên do Hiệp hội Phát thanh và Truyền hình châu Á Thái Bình Dương tổ chức thường niên từ 2002 đến nay).

TS Đỗ Văn Dũng - hiệu trưởng ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM - cho biết: “Từ đó đến nay, phong trào nghiên cứu khoa học của trường rất nổi bật và năm nào khoa, trường cũng tham gia Robocon và các cuộc thi sáng tạo khoa học khác mà Hải đóng vai trò tích cực”.

TS Nguyễn Bá Hải tặng kính Mắt thần cho người khiếm thị tại Hà Nội vào tháng 7/2013.

Chính những ngày tháng đó đã nuôi dưỡng niềm đam mê sáng tạo của Hải, thôi thúc Hải thực hiện giấc mơ du học để bắt nhịp với khoa học công nghệ thế giới.

Hải tốt nghiệp ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM với danh hiệu thủ khoa ngành Công nghiệp cơ khí động lực. Anh nhận được học bổng toàn phần đào tạo cao học của Chính phủ Hàn Quốc ngành Robot sinh học, ngành được cho là tương lai của công nghệ sau kỷ nguyên Internet khi robot ngày càng có vai trò quan trọng trong cuộc sống.

Tuy nhiên, đây là ngành còn mới mẻ trên thế giới đặc biệt là ở Việt Nam.

“Khi sang Hàn Quốc, đầu tôi giống như tổ ong trống rỗng, thiếu mọi thứ đặc biệt khi chuyển ngành từ ô tô sang robot dù đã 'chơi' Robocon 3 năm ở Việt Nam. Nhiều lúc việc học quá khó khăn khiến tôi muốn bỏ học đi về nhưng sau đó phải tự cố gắng vượt qua”, Hải kể.

Thường những nghiên cứu sinh phải tuân theo hướng dẫn của các giáo sư nhưng Hải có lối riêng không theo ràng buộc. Hải luôn thể hiện sự chuyên sâu, tìm tới bản chất của vấn đề, dám làm và hễ gặp bất cứ rào cản nào anh đều tìm cách sáng tạo, đưa ra giải pháp tối ưu nhất. Anh lấy được 3 bằng sáng chế chỉ trong 2 năm, và các sáng chế này đều được chuyển giao cho các công ty Hàn Quốc.

Với luận văn tốt nghiệp xuất sắc, Hải được cấp tiếp học bổng tiến sĩ. Trong khi đa số các nghiên cứu sinh tại Hàn Quốc phải kéo dài thời gian từ 3-4 năm trở lên nhưng Hải hoàn thành chương trình chỉ trong 2 năm, nhận bằng tốt nghiệp tiến sĩ xuất sắc nhất của trường.

Ngày nhận bằng, anh được các giáo sư Hàn Quốc mời ở lại làm viện nghiên cứu quốc gia hàng đầu với mức lương khởi điểm 5.000 đô la. Tuy nhiên, anh từ chối và trở về Việt Nam để bắt đầu hành trình mới.

Ở đa số các trường, giảng viên tốt nghiệp tiến sĩ ở nước ngoài, dù trong thời gian du học họ có nhiều nghiên cứu, sáng chế đạt ở đỉnh cao công nghệ thế giới, nhưng khi về nước đều hẫng hụt vì chỉ biết đi dạy, vì thiếu hụt đủ thứ. Khắc phục điều đó, Hải bắt đầu từ phòng nghiên cứu thiếu thốn đủ bề để bằng khát vọng, mong muốn truyền lửa đam mê sáng tạo tới mọi người.

Cuối năm 2010, Hải mở khóa học 1 đô la - người học chỉ đóng phí tượng trưng để tránh tình trạng đăng ký tràn lan. Số tiền đó để học khóa học ngắn hạn LabWIEW - ngôn ngữ lập trình trực quan, sáng tạo kỹ thuật.

Bất cứ ai mê kỹ thuật đều có thể đăng ký học vào mỗi dịp cuối tuần. Đến nay, khóa học 1 đô la của tiến sĩ trẻ đã mở được ở 6 tỉnh thành, thu hút khoảng 10.000 người, từ học sinh, sinh viên cho đến những người già theo học.

Dù chưa có nhà, chưa có xe nhưng hễ có lương hay thu được khoản phí nào, Hải dồn hết vào các khóa học 1 đô, mua sắm thiết bị. TS Hải dành khoảng 40 triệu đồng để mua trang thiết bị mở lớp. Mỗi lớp học của khóa học mở ra anh lại mất 2-3 triệu đồng. Tất cả đều từ thu nhập cá nhân của Hải.

Ngoài giờ làm, chàng tiến sĩ trẻ còn đi dạy, tư vấn kĩ thuật ngoài giờ cho các doanh nghiệp rồi tiết kiệm chi tiêu cho bản thân ở mức tối đa để đủ tài chính duy trì khóa học. Lúc đó, ai biết Hải cũng thốt lên: “Sao có người “khùng” cỡ đó!”.

Khi một doanh nghiệp muốn mua lại bản quyền công nghệ chế tạo kính “Mắt thần” với giá 2,3 tỷ đồng, số tiền rất lớn đối với cả nhóm nghiên cứu, Hải từ chối.

“Thà bỏ tiền túi nghiên cứu để khi nào tìm được mạnh thường quân đầu tư cho nghiên cứu, cốt làm sao để “Mắt thần” đến với người mù khó khăn được hoàn toàn miễn phí!”, Hải nói.

Ông Nguyễn Hữu Quý, Chủ tịch HĐQT công ty TNHH Kiến Bình Minh khẳng định: “Hải là người trẻ giỏi có tâm. Tuổi chỉ bằng con thứ hai của tôi nhưng tôi vẫn gọi bằng thầy. Tôi muốn chuyển tất cả tài trợ sang cho nghiên cứu của thầy Hải mà không đắn đo toan tính”.